Je Bedrijf Overdragen Zonder te Verkopen
De gids voor steward-eigenaarschap
Als bedrijfseigenaar komt er onvermijdelijk een moment waarop je moet nadenken over de toekomst van je onderneming. Misschien ben je bezig met successieplanning, denk je aan pensioen, of wil je simpelweg een stap terugnemen. De conventionele optie is verkoop: aan een concurrent, een investeringsmaatschappij, of misschien aan je medewerkers.
Maar wat als je je bedrijf wilt overdragen zonder het te verkopen? Wat als je wilt dat je onderneming trouw blijft aan haar missie en waarden, ook nadat jij niet meer aan het roer staat? Dit is waar steward-eigenaarschap om de hoek komt kijken.
Wat is het probleem met verkoop?
- Missie-verwatering: Nieuwe eigenaren hebben vaak andere prioriteiten, waardoor de oorspronkelijke missie en waarden van het bedrijf kunnen verwateren.
- Financiële focus: Veel kopers (vooral private equity) zijn primair gericht op financieel rendement, wat kan leiden tot kostenbesparingen ten koste van kwaliteit, duurzaamheid of werknemerswelzijn.
- Lange termijn vs. korte termijn: Nieuwe eigenaren kiezen vaak voor kortetermijnwinst boven langetermijnwaarde.
- Verlies van legaat: Het levenswerk dat je hebt opgebouwd, kan binnen enkele jaren onherkenbaar veranderen.
Denk aan wat er gebeurde met Ben & Jerry’s na overname door Unilever, of The Body Shop na verkoop aan L’Oréal. Zelfs met de beste intenties en contractuele afspraken kan het oorspronkelijke karakter van een bedrijf na verkoop verloren gaan.
Steward-eigenaarschap: Missie behouden, bedrijf overdragen
Steward-eigenaarschap biedt een alternatief model waarbij je de controle over je bedrijf kunt overdragen zonder het te verkopen. De kern van dit model bestaat uit twee principes:
1. Zeggenschap gaat naar stewards: De beslissingsbevoegdheid ligt bij mensen die verbonden zijn met de missie van het bedrijf, niet bij degenen met het meeste kapitaal.
2. Winst dient het doel: Winst wordt primair gebruikt om de missie van het bedrijf te vervullen, niet om aandeelhouders te verrijken.
Dit model maakt het mogelijk om de controle over te dragen, jezelf "uit te kopen" en zelfs een flinke financiële beloning te ontvangen, terwijl de onafhankelijkheid en missie van het bedrijf behouden blijven.
Hoe werkt overdracht via steward-eigenaarschap in de praktijk?
Hier is een stappenplan voor het overdragen van je bedrijf via steward-eigenaarschap:
1. Bereid je bedrijf voor
- Definieer de missie: Formuleer duidelijk wat de missie en kernwaarden van je bedrijf zijn die je wilt behouden.
- Identificeer potentiële stewards: Dit kunnen sleutelpersonen binnen het bedrijf zijn, familieleden die de missie delen, of externe professionals met passie voor je bedrijfsdomein.
- Zorg voor financiële gezondheid: Een soepele overgang vereist een financieel gezond bedrijf.
2. Kies een steward-eigenaarschap structuur
Er zijn verschillende structuren mogelijk. Hier zijn de meest voorkomende:
A. Het Veto-aandeel Model
Hoe het werkt: Stewards krijgen de meerderheid van de stemrechten (maar beperkte economische rechten), terwijl een apart veto-aandeel bij een stichting wordt ondergebracht die verkoop of afwijking van de missie kan blokkeren.
Voordelen: Relatief eenvoudig en flexibel.
Voorbeeld: Ecosia (de zoekmachine die bomen plant) gebruikt dit model.
B. Stichtingsmodel
Hoe het werkt: Een stichting bezit het bedrijf en heeft in haar statuten de missie en werkwijze verankerd.
Voordelen: Zeer stabiel en duurzaam voor de lange termijn.
Voorbeeld: Zeiss (optische instrumenten) en Novo Nordisk (gezondheidszorg) werken met dit model.
C. Medewerkers-eigendom met missievergrendeling
Hoe het werkt: Medewerkers worden eigenaar via een trust of coöperatie, met statutaire bepalingen die de missie beschermen.
Voordelen: Creëert betrokkenheid en alignement met mensen die al in het bedrijf werken.
Voorbeeld: Organically Grown Company (biologische voedselproducent) heeft deze structuur.
3. Regel je eigen financiële exit
Een veelvoorkomende vraag is: "Hoe krijg ik als oprichter/eigenaar mijn kapitaal eruit?" Er zijn meerdere manieren:
- Gestructureerde uitkoop over tijd: Het bedrijf kan je uitkopen over een periode van jaren, waarbij de winst wordt gebruikt om jou uit te betalen.
- Investor buy-in/founder buy-out: Externe impact-investeerders kunnen kapitaal inbrengen dat gebruikt wordt om jou uit te kopen, terwijl zij alleen rendement krijgen (geen controle).
- Voorrang bij winstuitkering: Je kunt regelingen treffen waarin je voor een bepaalde periode prioriteit krijgt bij winstuitkeringen.
- Hybride structuren: Combinaties van bovenstaande methoden aangepast aan jouw specifieke situatie.
Realistisch voorbeeld:
Stel je hebt een bedrijf met een waarde van €2 miljoen. Je kunt een 10-jarig uitkoopplan opzetten waarbij het bedrijf jaarlijks €200.000 aan jou uitkeert. De stewards nemen geleidelijk het bestuur over, terwijl jij nog een adviserende rol kunt behouden. Na 10 jaar heb je je volledige financiële waarde ontvangen, maar het bedrijf is nooit "verkocht" en de missie blijft intact.
Voorbeelden van succesvolle overdrachten
Patagonia
De oprichter Yvon Chouinard droeg in 2022 het eigendom over aan een combinatie van een Purpose Trust (voor zeggenschap) en een non-profit (voor economische rechten). Zo blijft de missie van milieubescherming gegarandeerd, terwijl de onderneming als commercieel bedrijf kan blijven opereren.
Bosch
Robert Bosch legde in zijn testament vast dat zijn bedrijf na zijn dood zou worden beheerd door een stichting die de missie en waarden zou waarborgen. Vandaag is Bosch een van 's werelds grootste privébedrijven, waarbij de Robert Bosch Stichting 92% van de aandelen houdt.
King Arthur Flour
Dit Amerikaanse meelbedrijf ging in 2004 over naar 100% medewerkerseigendom, met ingebouwde missie-vergrendeling. De medewerkers zijn eigenaar, maar de missie van het bedrijf staat statutair vast.
- Doe je huiswerk: Leer meer over de verschillende modellen en voorbeelden. Bekijk de VPRO Tegenlicht aflevering “Goed geld verdienen” voor inspiratie.
- Raadpleeg experts: Specialistische juridische en financiële adviseurs kunnen je helpen de juiste structuur te kiezen. In Nederland kan We Are Stewards je hierbij ondersteunen.
- Spreek met peers: Praat met andere bedrijfseigenaren die deze weg al zijn gegaan. We Are Stewards heeft een netwerk van Nederlandse bedrijven die deze transitie hebben gemaakt.
- Begin met een missie-workshop: Organiseer een sessie met sleutelfiguren om de missie en waarden te definiëren die je wilt beschermen.
- Overweeg een geleidelijke aanpak: Je kunt beginnen met kleine stappen, zoals het aanpassen van je statuten of het oprichten van een adviserende raad van stewards, voordat je de volledige structuur implementeert.
Conclusie
Je bedrijf overdragen zonder het te verkopen is niet alleen mogelijk, het is een groeiende beweging onder verantwoordelijke ondernemers. Steward-eigenaarschap biedt een concreet model om dit te realiseren, waarbij je:
- Je levenswerk en de missie beschermt
- Een eerlijke financiële exit voor jezelf realiseert
- Zorgt voor continuïteit en stabiliteit voor medewerkers, klanten en partners
- Een blijvende positieve impact creëert, lang nadat jij bent vertrokken
Door deze weg te kiezen, bouw je niet alleen aan je eigen nalatenschap, maar draag je ook bij aan een economie waarin bedrijven meer zijn dan verhandelbare activa - ze zijn dragers van waarden en missies die de wereld ten goede komen.
Dit artikel is bedoeld als algemene informatie. Voor specifiek advies over jouw situatie, raadpleeg altijd juridische, financiële en fiscale experts.
