De Antroposofie en Sociale Driegeleding
Een Weg naar Menselijke Vernieuwing
In onze huidige tijd, waarin mensen steeds meer vervreemden van zichzelf en de aarde, biedt de antroposofie een verrassend actueel perspectief. Rudolf Steiner, de grondlegger van deze geesteswetenschap, schetste ruim 100 jaar geleden een beeld van mens en samenleving dat vandaag relevanter lijkt dan ooit.
Welkom bij deze verkenning van de antroposofie en sociale driegeleding. In het onderstaande gesprek met Els van Dongen en Frans Lutters, beide antroposofen, duiken we dieper in de tijdloze wijsheid van Rudolf Steiner en ontdekken we hoe zijn ideeën juist in deze tijd weer zeer relevant zijn.
Wat is antroposofie eigenlijk?
Antroposofie betekent letterlijk “wijsheid van de mens”. Waar theosofie zich richt op de wijsheid van God, gaat antroposofie over het ontwikkelen van onze eigen menselijke wijsheid. Het is een pad om jezelf en de wereld dieper te leren kennen.
De antroposofie ziet de mens als een drieledig wezen:
- Het fysieke lichaam, waarmee we tastbare dingen waarnemen
- De ziel, waarmee we denken, voelen en beleven
- De geest, ons diepste wezen, ons ‘ik’
Dit mechanistische denken heeft zijn functie gehad. Net zoals een kind moet loskomen van zijn ouders om zelfstandig te worden, moest de mensheid loskomen van de goddelijke wereld. Maar nu is het tijd voor een volgende stap: het hervinden van de geest, maar dan bewust en vanuit vrijheid.
❧
De sociale driegeleding als maatschappijmodel
Steiner ontwikkelde vanuit deze mensvisie een maatschappijmodel: de sociale driegeleding. Deze biedt een alternatief voor zowel het kapitalisme als het socialisme. In de huidige samenleving doet de staat alles: ze regelt de economie, het recht én het geestesleven (onderwijs, gezondheidszorg, kunst).
In een gezonde samenleving zouden deze drie gebieden autonoom functioneren:
- Het geestesleven (onderwijs, kunst, onderzoek) zou in vrijheid moeten functioneren. Een kind draagt de kiem van vrijheid in zich die door onderwijs tot ontwikkeling kan komen. Dat kan de staat niet verzorgen! Artsen, onderwijzers en kunstenaars weten zelf wat ze moeten doen als ze in vrijheid mogen werken.
- Het rechtsleven (de staat) zou zich moeten beperken tot wat mensen in gelijkheid aangaat: afspraken vastleggen, veiligheid waarborgen, basisrechten beschermen. Waar mogelijk zouden mensen zaken lokaal moeten regelen, zoals: “Hoe hard willen we dat er in onze straat gereden wordt?”
- Het economische leven zou vanuit broederschap moeten werken, niet vanuit eigenbelang. We beseffen nog onvoldoende hoe we elke dag voor elkaar zorgen via de economie: iemand maakt mijn schoenen, mijn tandenborstel, mijn kleren.
Onze huidige economie is ingericht op winstmaximalisatie. Een ondernemer verkoopt zijn bedrijf na 30 jaar voor miljoenen, terwijl alle medewerkers en klanten hebben bijgedragen aan die waarde. We moeten van privékapitalisme naar dienstbaar kapitalisme, waarbij bedrijven van zichzelf blijven en niet verkocht kunnen worden. Zoals Bosch in Duitsland en grote bedrijven in Zuid-Afrika al doen.
De uitdaging van onze tijd
We leven in een bijzondere tijd. We zien extreme ontwikkelingen, zoals het transhumanisme, dat ons uitdaagt: “Wat is de mens eigenlijk?” Dit zijn groeikansen! Net zoals een sporter zijn spieren moet trainen om een berg te beklimmen, moeten wij onze geestkracht ontwikkelen om menselijk te blijven in deze uitdagende tijden.
Volgens Steiner bevinden we ons in de Europese cultuurperiode. Na de Grieks-Romeinse tijd is Europa aan zet om een sociale impuls te ontwikkelen. Steiner hoopte dat Duitsland, het hart van Europa, deze taak zou oppakken. Toen dat niet gebeurde, zei hij: “Dan hoop ik dat Nederland het doet.”
Die uitdaging ligt nu voor ons. We hebben zowel de ruimte als de impuls nodig om de sociale driegeleding tot leven te brengen. Een weg die leidt naar een samenleving waarin menselijke waardigheid, bewustzijn en harmonie centraal staan. Een samenleving waarin de rechten van de mens én de rechten van de aarde gewaarborgd zijn.
We staan op een kruispunt. Laten we deze kans grijpen om samen een nieuwe, bezielde wereld vorm te geven!
